Fluor
Fluor jest wysoko reaktywnym pierwiastkiem. Posiada najwyższą elektroujemność oraz ma zdolność wypierania innych pierwiastków. Z łatwością łączy się z gazami i metalami, tworząc silne, bardzo często nierozpuszczalne kompleksy.
Jaki wpływ wywiera fluor na tarczycę?
Aby zrozumieć mechanizm toksyczności fluoru, warto zapoznać się z tym, jak funkcjonuje tarczyca. W wielkim skrócie.
Jednym z ważniejszych pierwiastków dla tego gruczołu i dla całego organizmu jest jod. Fluor i jod są antagonistami. Konkurują o te same miejsca receptorowe. Fluor ze względu na swoje właściwości chemiczne, z łatwością wypiera jod.
Jaką funkcję spełnia jod?
Do prawidłowej pracy tarczycy niezbędny jest jod, który dostarczany jest do organizmu wraz z pożywieniem i wodą. Dzienne normy na ten pierwiastek wynoszą 150 μg (200 μg dla kobiet w ciąży).
Jod dostarczany w formie anionów jodkowych transportowany jest przez symportery sodowo-jodkowe do tyreocytów (komórek pęcherzykowych tarczycy). W dalszych etapach, za pomocą peroksydazy tarczycowej TPO są utleniane do wolnej formy. Efektem ubocznym tego procesu jest powstanie nadtlenku wodoru, który przyczynia się do powstania wolnych rodników. Możemy zatem wywnioskować, że nadmiar jodu będzie toksyczny, ze względy na destrukcyjne działanie niesparowanych elektronów. Jod w wolnej formie wbudowywany jest do reszt tyrozynowych tyreoglobuliny, a następnie na drodze proteolizy (rozkładu na mniejsze fragmenty) powstaje tyroksyna.
Hormon tarczycy – tyroksyna, inaczej tetrajodotyronina (4 atomy jodu i tyronina). Tyroksyna na drodze dejodynacji zostaje przekształcona w hormon FT3 – trójjodotyroninę, która jest aktywnym hormonem tarczycy. Nie oznacza to jednak, że FT4 nie spełnia żadnej istotnej funkcji.
W zależności od efektu metabolicznego tyroksyna może ulec przekształceniu w dwie formy: 3,5,3’-trójjodotyronina (FT3), która jest najbardziej czynną postacią, lub w 3,3’,5’- trójjodotyronina tzw. rewers T3 (odwrócone FT3). Wszystko zależy, od którego miejsca odłączy się atom jodu.
Konwersji FT4 dokonują dejodynazy jodotyroniny – enzymy, których działanie jest blokowane przez fluor.
Jakie są skutki ekspozycji organizmu na fluor?
Doniesienia naukowe wskazują, iż wysoka ekspozycja na fluor we wczesnym okresie prenatalnym może przyczyniać się do zaburzeń neurologicznych u dzieci i doprowadzać do obniżania u nich IQ. Za główny i potencjalny mechanizm, uznaje się uszkodzenia mitochondriów i DNA.
W cytoplazmie po połączeniu się fluoru ze związkami, dochodzi do powstania toksycznych kompleksów, które inicjują stres oksydacyjny. Wolne rodniki (niesparowane elektrony) uszkadzają DNA, białka i mitochondria (wewnętrzne piece energetyczne), które warunkują stan zdrowia człowieka.
Stres oksydacyjny w dużym stopniu zaburza homeostazę organizmu.
W miejscowościach, w których fluor występuje w dużych ilościach jak Indie, Chiny czy Afryka ma to powiązanie z występowaniem wola, kretynizmu, krzywych i koślawych kolan, a także obniżonym IQ. Fluoroza zębów (centkowane przebarwiania na zębach) jest charakterystycznym objawem nadmiaru fluoru w organizmie. Na tych obszarach stężenia fluoru w wodzie pitnej przekraczają zalecane normy.
Trudno jednoznacznie uznać, że to faktycznie fluor jest winowajcą wszystkich tych zaburzeń, ponieważ woda w tych miejscowościach jest zanieczyszczona również innymi metalami ciężkimi jak kadm, czy ołów.
„Fluor został oficjalnie sklasyfikowany przez National Research Council w 2006 roku jako substancja zaburzająca funkcjonowanie układu hormonalnego ze względu na jego zdolność do hamowania tarczycy w wysokich stężeniach u osób z fluorozą (nadmiar fluoru we krwi).’’
W badaniu przeprowadzonym wśród dzieci poziom fluoru w wodzie, był silnie skorelowany z wysokim stężeniem fluoru w moczu i surowicy, co z kolei miało istotną korelację z obniżonym poziomem FT4 i FT3. Badania dotyczyły dzieci z fluorozą zębów. W badaniach istotnie zmieniał się również poziom TSH.
Z badań obserwacyjnych w Anglii, wynika, że częstość zgłaszanych zachorować na niedoczynność tarczycy jest większa z obszarów, gdzie występuje fluoryzacja wody pitnej, w porównaniu do miejsc nie poddanych temu zabiegowi. W związku z charakterem tego badania, należy zachować pewną ostrożność w wyciąganiu wniosków.
Gdzie występuje fluor?
Fluor znajduje się w wodzie oraz w pożywieniu. Największa jego koncentracja występuje w herbacie, kawie, rybach, serach podpuszczkowych, pomidorze, szpinaku, winogronach. Jego stężenie jest jednak uzależnione od zawartości fluoru w glebie. Posiada on zdolność kumulacji. Przypuszcza się, że nadmierna konsumpcja herbat może być potencjalnym czynnikiem toksyczności fluoru. Zawartość rozpuszczalnego fluoru w herbatach dostępnych na rynku krajowym jest różna w zależności od gatunku herbaty i jej pochodzenia. Najniższą zawartość fluoru z 19 rodzajów przebadanych herbat stwierdzono w herbacie „Jaśminowej” [52 mg/kg], a najwyższą zawartość — w „Golden Cup” [210 mg/kg]
Ponadto fluor występuje również w wodzie (0,7–1,5 ppm), w pastach do zębów (zwykle 1000–2500 ppm), żelach dentystycznych (12 300 ppm) i lakierach (23 000 ppm).
Jakie są dzienne normy fluoru?
Normy dla fluoru AL – wystarczająca ilość wynosi dla mężczyzn 4mg/dzień, natomiast dla kobiet 3mg/dzień. Nie zostało ustalone RDA – zalecana dzienna dawka fluoru. Maksymalne poziomy fluoru zostały określone przez różne instytucje w granicach między 7-10mg/dzień.
Fluor został sklasyfikowany do grupy C, czyli do grupy gdzie istnieje potencjalne ryzyko przekroczenia maksymalnej, wystarczającej dawki dziennej.
W 2020 roku Przewodnicząca Zespołu do spraw suplementów diety, dnia 7 lutego uchwaliła, iż maksymalna ilość fluoru w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety, dla dorosłych może wynosić maksymalnie 3,5mg.
W jaki sposób usuwany jest fluor?
Fluor jest wydalany z organizmu z moczem po 24h od odstawienia głównych jego źródeł. W jednym badaniu dokonano oceny krążącego F u dzieci. Jego poziom bardzo szybko wzrósł tuż po wprowadzeniu ponownie pasty do zębów i wody z fluorem.
Fluor wydalany jest z moczem w ok. 45-60%. Reszta może być odkładana w kościach. U osób, u których dochodzi do kumulacji fluoru w kościach, zwiększa się ryzyko złamań i kontuzji.
Jaka jest toksyczna dawka fluoru?
Przewlekła toksyczność małych dawek fluoru występuje po długotrwałym narażeniu na >1,5 ppm (75 μM) fluoru. Ta toksyczność, znana jako fluoroza zębów i charakteryzuje się cętkowanymi i przebarwionymi zębami.
Czy fluoryzacja wody chroni przed próchnicą?
,,Według World Oral Health Report 2003, próchnica zębów pozostaje głównym problemem zdrowia publicznego w większości krajów uprzemysłowionych, dotykając 60-90% dzieci w wieku szkolnym i zdecydowaną większość dorosłych”.
Nie ma wystarczających danych, a dowody są wątpliwie, do tego, aby stwierdzić, że fluoryzacja wody jest skutecznym narzędziem zmniejszającym próchnicę zębów u dorosłych, głównie poprzez obserwacyjny charakter badań, oraz wysokie ryzyko błędu. Podobna sytuacja występuje w kontekście past do zębów oraz wszelkich żelów dentystycznych.
Podsumowanie
Nie ma wątpliwości, iż wysokie dawki fluoru są toksyczne i przyczyniają się do nieprawidłowej pracy tarczycy. U osób, u których występuje niedoczynność tarczycy, lub choroba Hashimoto ekspozycja organizmu na ten pierwiastek powinna zostać ograniczona do minimum, ze względu na mechanizm wypierania jodu, oraz blokowanie dejodynaz tyroninowych. Uszkodzenia mitochondriów i stres oksydacyjny w chorobie Hashimoto, są czynnikami, które wpływają na rozwój choroby.
Ekspozycja organizmu na ten pierwiastek jest uzależniona od szerokości geograficznej i poziomu fluoru w wodzie pitnej, a także od ilości spożywanych pokarmów, które mają jego największą koncentrację.
Dla przykładu w 100g danego produktu znajduje się:
Makrela – 1400g – 35%RDA
Dorsz – 700 mcg – 18%RDA
Orzechy – 685g – 17%
Wydaje się, że przekroczenie zalecanych norm na ten pierwiastek nie jest trudne, biorąc pod uwagę fakt, że społeczeństwo pije wodę z kranu, przygotowuje z niej herbatę, kawę, stosuje pasty do zębów, oraz dostarcza go z pożywienia.
